شستشوی زخم پای دیابتی؛ روش صحیح، محلول مناسب و نکات مراقبتی روزانه
در روند مراقبت از بیماران دیابتی، گاهی یک خراش کوچک یا زخم سطحی میتواند در مدت کوتاهی به مشکلی جدی تبدیل شود. آنچه اغلب این زخمهای ساده را به سمت عفونت و آسیبهای شدید سوق میدهد، نه عمق زخم، بلکه تجمع آلودگیها و شستشوی نادرست است. این عوامل روند درمان زخم پای دیابتی را مختل کرده و احتمال بروز عوارض خطرناک را افزایش میدهند.
به همین دلیل، گایدلاینهای معتبر IWGDF و WOCN تأکید دارند که شستشوی صحیح زخم پای دیابتی نخستین و مؤثرترین اقدام برای جلوگیری از عفونت، حفظ بافت سالم و تسریع روند ترمیم است.
چرا شست و شوی زخم پای دیابتی مهم است؟
در بیماران دیابتی بهدلیل کاهش حس درد و ضعف سیستم ایمنی، حتی یک خراش کوچک هم میتواند بدون اینکه بیمار متوجه شود به سرعت آلوده شود. اگر زخم بلافاصله و بهدرستی شسته نشود، آلودگیها و میکروبها در آن تجمع پیدا میکنند و محیطی مناسب برای رشد باکتریها و شروع عفونت ایجاد میشود. از آنجا که جریان خون پا در افراد دیابتی ضعیفتر است، بدن توانایی کمتری در مقابله با این عفونت دارد؛ به همین دلیل شستوشوی صحیح زخم پای دیابتی مهمترین اقدام برای جلوگیری از عفونت و آغاز روند ترمیم محسوب میشود.
مراحل شستشوی زخم پای دیابتی
۱.آماده سازی
دست هارا میشوییم، دستکش تمیز میپوشیم و سرم نرمال سالین و گاز استریل را آماده میکنیم. تجهیزات خاص لازم نیست؛ فقط تمیزی و رعایت اصول.
۲.باز کردن آرام پانسمان قبلی
اگر پانسمان چسبیده کمی سرم بریزید تا خودش جدا شود.کشیدن ناگهانی میتواند وضعیت زخم را بدتر کند.
۳.نگاه دقیق به زخم
هیچکس انتظار ندارد بیمار متخصص باشد، اما یک نگاه ساده خیلی چیزها را مشخص میکند: رنگ زخم، میزان ترشح، بوی بد یا پوست های مرده.
۴.شستشو با فشار مناسب
این مرحله قلب ماجراست. شستشوی زخم پای دیابتی باید با فشار کنترل شده انجام شود؛ نه آنقدر کم که آلودگی ها بماند نه آنقدر زیاد که بافت سالم آسیب ببیند.
۵. انتخاب محلول درست
- نرمال سالین بهترین و ایمن ترین انتخاب است.
- در موارد عفونت سطحی یا بوی بد، محلول های آنتی سپتیک ملایم مثل HOCL یا PHMB میتوانند مفید باشند.
- بتادین، الکل و پراکسید برای زخم باز مناسب نیستند؛ چون به بافت سالم آسیب میزنند و ترمیم زخم را کند میکنند.
۶. خشک کردن بدون خراشیدن زخم
فقط گاز را روی پوست اطراف زخم بگذارید تا رطوبت اضافی را بگیرد. نیازی به کشیدن یا فشار دادن نیست.
۷.پانسمان مناسب
بعد از شستشو، نوع پانسمان باید متناسب با میزان ترشح و وضعیت بستر زخم انتخاب شود.این مرحله با تشخیص کارشناس انجام میگیرد.
روشهای شستشوی زخم پای دیابتی
۱. شستشوی معمولی با سرم نرمالسالین
این روش رایجترین و امنترین شیوه برای بیشتر زخمهای دیابتی است. استفاده از سرم استریل، بدون تحریک و بدون آسیبزدن به بافت سالم، آلودگیها و ترشحات سطحی را بهخوبی برطرف میکند. این روش پایهایترین مرحله در مراقبت روزانه از زخم است.
۲. شستشوی تداومی (Irrigation Continuum)
در زخمهایی که وسیع، عفونی یا دارای ترشحات زیاد هستند، شستشو باید بهصورت مداوم یا نیمهمداوم انجام شود تا بار میکروبی زخم کاهش یابد. این کار معمولاً با تجهیزات تخصصی و توسط کارشناس زخم انجام میشود تا فشار محلول کنترل شده و آسیبی به بافت جدید وارد نشود.
۳. حمام دادن پا
قرار دادن پا در محلول مناسب، به شل شدن پوستهای مرده، بهبود جریان خون موضعی و پاکسازی ملایم زخم کمک میکند. اما این کار باید کوتاهمدت باشد، زیرا قرار گرفتن طولانی پا در آب، باعث نرم شدن پوست اطراف زخم و افزایش احتمال آسیب و عفونت میشود.
۴. استفاده محدود از آنتیسپتیکها
محلولهای آنتیسپتیک مانند HOCL یا PHMB تنها زمانی توصیه میشوند که زخم بوی بد، آلودگی شدید یا علائم عفونت سطحی داشته باشد. استفاده بیش از حد از آنتیسپتیکها میتواند به بافت سالم آسیب بزند، بنابراین باید با تشخیص کارشناس و برای مدت کوتاه استفاده شوند.
اصل طلایی:
در تمام روشها، شستشوی زخم پای دیابتی باید با دقت، آرامش و فشار کنترلشده انجام شود تا ضمن پاکسازی مؤثر، به بافت درحال ترمیم آسیبی وارد نشود.
چه زمانی باید فورا به کارشناس مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از این علائم را دیدید، حتی یک مورد، منتظر نمانید:
- افزایش بوی بد
- چسبیدن ترشحات سبز یا زرد تیره
- گرم شدن یا قرمزی اطراف زخم
- افزایش ترشح نسبت به روزهای قبل
- وجود نقاط سیاه یا بافت مرده
- درد ناگهانی در پا
- تب و لرز
- کوچک نشدن زخم طی 2 تا 4 هفته
این علائم نشانه هایی هستند که میگویند زخم نیاز به بررسی حرفه ای دارد.
فرسام؛ همراه شما تا ترمیم کامل زخم
شستشوی زخم پای دیابتی کاری ساده به نظر میرسد، اما همین اقدام میتواند از بروز عفونت و حتی قطع عضو جلوگیری کند. رعایت اصولی مانند شستشوی صحیح، استفاده از محلول استاندارد، فشار مناسب و پانسمان درست، روند ترمیم را سریعتر و ایمنتر میکند و از بسیاری مشکلات پیشگیری مینماید. در زخمهای پرخطر، همراهی کارشناس تخصصی اهمیت ویژهای دارد.
کلینیک فرسام، مرکز تخصصی زخم در کرج، با تیمی مجرب از پزشکان و کارشناسان زخم و استفاده از تجهیزات حرفهای، از اولین علامت تا مرحله نهایی التیام، مراقبت و درمان زخم پای دیابتی را بهصورت علمی و اصولی انجام میدهد.
اگر کوچکترین نشانهای از عفونت زخم دیابتی مشاهده کردید، سریع اقدام کنید:
با همراهی شما در خانه و تیم ما در کلینیک، روند بهبودی سریعتر، ایمنتر و با عوارض کمتر طی خواهد شد.